Hz. Pîr Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin (ks) düşüncelerinin bir tarikat kimliğine bürünüp teşkilatlanmasıyla kurulan Mevlevîlik tarikatında ana merasim semâdır. Semâya “Mevlevî Âyîn-i Şerîfi” veya “Mevlevî Mukâbelesi” de denilmiştir. Mukâbele, sözlüklerde karşı karşıya gelme, cemâl cemâle olma anlamlarına gelir. Mevlevîler üç devirden oluşan Sultan Veled Devri’nde, kırmızı postun önünde karşılıklı olarak birbirlerine selâm verirler yani mukâbelede bulunurlar. Bu sebeple “Mevlevî Mukâbelesi” tabiri uygun görülmüştür.
Mevlevî Mukâbelesi’nde yapılan hareketler, giyilen kıyafetler ve ritüeller; farklı şekillerde Allah’ın kelâmına ve hadîs-i şerîflere işaret eder. Allah Teâlâ’yı zikreden semâzenler, bir ayna misali kendilerine gelen vâridatı (feyiz, mâna, ilham) yansıtmak ve paylaşmak için meydana çıkmışlardır. Bu dünyaya geliş, gidiş, devir, felekler, melekler, ölüm, diriliş, hayat bulma gibi mânalar Cenâb-ı Mevlânâ ve Mevlevîler tarafından bir merasimle meydana konulmuştur.
Mevlevî Mukâbelesi, yüzyıllardır mevlevîhânelerde icra edilen bir merasimdir. Mevlevîhâneler, Anadolu’nun hemen hemen her yerinde, İstanbul’un merkez noktalarında, Peç’te, Kahire’de, Saraybosna’da, Girit’te, Medine’de, Kudüs’te, Filibe’de, Selanik’te yani Osmanlı coğrafyasının neredeyse her yerinde medeniyetimize hizmet etmiş müesseselerdir. Tarih boyunca yüz yirmiden fazla mevlevîhanenin olduğu bilinmektedir. Tarihte bu mevlevîhânelerde icra edilen Mevlevî Mukâbelesi, günümüzde İstanbul Tasavvuf, İrfan ve Meydan Meşkleri Topluluğu ile Galata, Yenikapı, Bahâriye, Kasımpaşa mevlevîhâneleri başta olmak üzere devletimizce restore edilen sair mevlevîhânelerde, yurt içi ve yurt dışında aslına uygun bir şekilde icra edilmektedir.